چرا عشق گاهی اسیر بند میشود؟ بررسی تبدیل روابط عاشقانه به روابط وابسته و کنترلگر
عشق، احساسی زیبا و قدرتمند است که میتواند زندگی ما را غنیتر و شادتر کند. اما گاهی اوقات، این احساس ناب و پاک، به سمت تاریکی میرود و رابطهای که قرار بود سرشار از صمیمیت و احترام باشد، به رابطهای وابسته و کنترلگر تبدیل میشود. در این پست، به بررسی دلایلی میپردازیم که چرا چنین اتفاقی رخ میدهد.
- 🌐
ترس از تنهایی:
یکی از بزرگترین محرکها برای ایجاد وابستگی، ترس عمیق از تنهایی است. فردی که از تنهایی میترسد، ممکن است حاضر باشد هر بهایی بپردازد تا دیگری را در کنار خود نگه دارد، حتی اگر به قیمت از دست دادن استقلال و هویتش تمام شود. - 🌐
اعتماد به نفس پایین:
کمبود اعتماد به نفس باعث میشود فرد خود را لایق عشق و توجه نداند و به شدت به تایید و حمایت طرف مقابل وابسته شود. این وابستگی، زمینه را برای کنترلگری طرف مقابل فراهم میکند. - 🌐
ناامنی عاطفی:
تجربیات ناگوار گذشته، مانند رها شدن یا خیانت، میتواند باعث ایجاد ناامنی عاطفی در فرد شود. این ناامنی باعث میشود فرد به طور مداوم به دنبال اطمینان خاطر از طرف مقابل باشد و برای حفظ رابطه، دست به هر کاری بزند. - 🌐
نیاز به کنترل:
برخی افراد ذاتاً نیاز به کنترل دارند و میخواهند بر تمام جنبههای زندگی خود و اطرافیانشان مسلط باشند. این افراد ممکن است از ابراز محبت و توجه به عنوان ابزاری برای کنترل طرف مقابل استفاده کنند. - 🌐
تاریخچه سوء استفاده:
افرادی که در گذشته مورد سوء استفاده قرار گرفتهاند، بیشتر در معرض خطر قرار گرفتن در روابط وابسته و کنترلگر هستند. آنها ممکن است الگوهای رفتاری نادرست را عادی تلقی کنند یا به دلیل ترس از تکرار تجربههای گذشته، به کنترلگری طرف مقابل تن دهند. - 🌐
عدم استقلال مالی:
وابستگی مالی به طرف مقابل، میتواند فرد را در رابطهای بماند که از آن ناراضی است. فردی که از نظر مالی به دیگری وابسته است، ممکن است احساس کند که چارهای جز تحمل رفتارهای کنترلگرانه او ندارد. - 🌐
انزوای اجتماعی:
کنترلگران اغلب سعی میکنند شریک زندگی خود را از دوستان و خانوادهاش دور کنند. این انزوا باعث میشود فرد به طور فزایندهای به کنترلگر وابسته شود و حمایت اجتماعی خود را از دست بدهد. - 🌐
تلاش برای تغییر طرف مقابل:
تلاش برای تغییر دادن فرد مقابل به کسی که ما میخواهیم، یکی از نشانههای کنترلگری است. عشق واقعی یعنی پذیرش فرد مقابل با تمام نقاط قوت و ضعفش. - 🌐
نداشتن مرزهای مشخص:
فقدان مرزهای مشخص در رابطه، باعث میشود طرف مقابل از حدود خود فراتر رود و به حریم خصوصی و استقلال فردی تجاوز کند. - 🌐
انکار مشکل:
اغلب اوقات، فردی که در رابطه وابسته و کنترلگر قرار دارد، سعی میکند مشکل را انکار کند یا آن را کم اهمیت جلوه دهد. این انکار، مانع از اقدام برای حل مشکل میشود. - 🌐
توقع کمال:
انتظار داشتن این که طرف مقابل همیشه و در همه حال عالی باشد و هیچ نقصی نداشته باشد، یک باور غیرمنطقی است که میتواند منجر به رفتارهای کنترلگرانه شود. - 🌐
نبود ارتباط سالم:
در روابط سالم، طرفین میتوانند به طور آزادانه و با صداقت با یکدیگر صحبت کنند و احساسات خود را بیان کنند. در روابط وابسته و کنترلگر، ارتباطات اغلب محدود و یکطرفه است.
اگر احساس میکنید که در یک رابطهی وابسته و کنترلگر قرار دارید، باید به دنبال کمک و حمایت باشید. با یک دوست مورد اعتماد، یکی از اعضای خانواده یا یک متخصص مشورت کنید.
چرا رابطههای عاشقانه به رابطههای وابسته و کنترلگر تبدیل میشوند؟
1. عدم اعتماد به نفس و عزت نفس پایین
یکی از اصلیترین دلایل گرایش به رفتارهای کنترلگرانه، نداشتن اعتماد به نفس کافی است.فردی که خود را ارزشمند نمیداند، دائم نگران از دست دادن پارتنر خود است و این ترس، او را به سمت کنترل بیشتر سوق میدهد.عزت نفس پایین نیز باعث میشود فرد به ارزشهای خود شک کند و برای اثبات خود به تایید و وابستگی پارتنرش نیازمند شود.این نیاز شدید، زمینهساز رفتارهای وابستهوار و کنترلگرانه میشود.فرد با اعتماد به نفس پایین معمولاً درگیر افکار منفی و مقایسه خود با دیگران است و این امر حس ناامنی را تشدید میکند.
این احساس ناامنی باعث ایجاد رفتارهای کنترلگرانه در رابطه میشود.
مثلا فرد ممکن است سعی کند دائماً از فعالیتهای پارتنر خود باخبر باشد.در این حالت، فرد برای پوشاندن احساسات منفی خود دست به رفتارهای کنترلگرانه میزند.پذیرش خود و تلاش برای افزایش اعتماد به نفس، گامی مهم در جلوگیری از تبدیل رابطه به یک رابطه وابسته و کنترلگر است.درمانهای روانشناختی نیز میتوانند در این زمینه بسیار موثر باشند.
2. ترس از تنهایی و رها شدن
ترس از تنهایی یکی دیگر از عوامل مهم در شکلگیری روابط وابسته و کنترلگر است.فردی که از تنهایی میترسد، حاضر است به هر قیمتی رابطه را حفظ کند، حتی اگر این رابطه سالم نباشد.این ترس باعث میشود فرد از نیازها و خواستههای خود چشمپوشی کند و تمام تمرکز خود را بر حفظ رابطه بگذارد.این امر، زمینه را برای سوء استفاده طرف مقابل فراهم میکند.ترس از رها شدن نیز میتواند به رفتارهای کنترلگرانه منجر شود.فردی که میترسد پارتنرش او را ترک کند، ممکن است سعی کند با کنترل رفتارها و ارتباطات او، از این اتفاق جلوگیری کند.
این افراد معمولا تاریخچه ای از رها شدن در کودکی یا روابط قبلی خود دارند.
این ترس ها ریشه در تجربیات گذشته دارند و با کار کردن روی آنها می توان این الگو را شکست.یادگیری روش های مقابله با تنهایی و پذیرش آن، به فرد کمک می کند تا وابستگی ناسالم را رها کند.حضور در جمع های دوستانه و فعالیت های اجتماعی میتواند ترس از تنهایی را کاهش دهد.
3. الگوهای خانوادگی و تربیتی
نحوه تربیت و الگوهای خانوادگی نقش مهمی در شکلگیری روابط فرد دارند. اگر فرد در خانوادهای بزرگ شده باشد که رفتارهای کنترلگرانه و سلطهگرانه در آن رایج بوده، احتمال اینکه خودش نیز این رفتارها را در روابط خود تکرار کند، زیاد است. در ضمن، اگر فرد در کودکی شاهد خشونت یا سوء استفاده بوده باشد، ممکن است در بزرگسالی به دنبال روابطی بگردد که این الگوها را بازسازی کنند. کودکانی که در خانواده های مستبد بزرگ می شوند، معمولا در روابط خود نیز سعی در کنترل دیگران دارند. الگوهای تربیتی نادرست میتوانند باعث ایجاد احساس ناامنی و وابستگی در فرد شوند. این افراد ممکن است برای جلب توجه و محبت، به رفتارهای کنترلگرانه روی آورند. شناخت الگوهای خانوادگی و تربیتی، قدم اول برای تغییر این رفتارها است. در صورت نیاز، مراجعه به روانشناس و دریافت کمک حرفهای میتواند بسیار موثر باشد.
4. مشکلات ارتباطی و ناتوانی در بیان احساسات
مشکلات ارتباطی و ناتوانی در بیان احساسات میتواند به سوء تفاهم و تنش در رابطه منجر شود.فردی که نمیتواند احساسات خود را به درستی بیان کند، ممکن است به جای صحبت کردن، به رفتارهای کنترلگرانه روی آورد.مثلا اگر فرد از چیزی ناراحت باشد، به جای اینکه احساس خود را به پارتنرش بگوید، ممکن است سعی کند با کنترل رفتار او، از بروز دوباره آن مشکل جلوگیری کند.مهارت های ارتباطی ضعیف میتوانند باعث ایجاد احساس ناامنی و سوء تفاهم در رابطه شوند.فردی که نمی تواند احساسات خود را به درستی بیان کند، ممکن است به رفتارهای منفعل-پرخاشگرانه روی آورد.
این رفتارها میتوانند به مرور زمان باعث تخریب رابطه شوند.
یادگیری مهارت های ارتباطی موثر، به فرد کمک می کند تا احساسات خود را به درستی بیان کند و از بروز سوء تفاهم جلوگیری کند.شرکت در کلاس های آموزشی و مشاوره با زوج درمانگر میتواند در این زمینه مفید باشد.
5. تجربیات منفی در روابط قبلی
تجربیات منفی در روابط قبلی میتواند باعث ایجاد ترس و بیاعتمادی در فرد شود.فردی که در رابطه قبلی خود مورد خیانت یا سوء استفاده قرار گرفته باشد، ممکن است در رابطه جدید خود، رفتارهای کنترلگرانه از خود نشان دهد تا از تکرار آن تجربیات جلوگیری کند.این افراد معمولا به سختی به دیگران اعتماد می کنند و دائم نگران از دست دادن پارتنر خود هستند.آنها ممکن است به طور ناخودآگاه به دنبال نشانه هایی از خیانت یا فریب در رفتار پارتنر خود باشند.این رفتارها میتوانند باعث ایجاد تنش و ناراحتی در رابطه شوند.
پردازش تجربیات گذشته و رها کردن احساسات منفی، گامی مهم در ایجاد روابط سالم است.
در صورت نیاز، مراجعه به روانشناس و دریافت کمک حرفهای میتواند در این زمینه بسیار موثر باشد.تمرین بخشش و پذیرش خود و دیگران، به فرد کمک می کند تا از بار گذشته رها شود.
6. اختلالات شخصیتی
برخی از اختلالات شخصیتی، مانند اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder) و اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder)، میتوانند فرد را به سمت رفتارهای وابسته و کنترلگر سوق دهند. افراد مبتلا به این اختلالات معمولاً در تنظیم هیجانات خود مشکل دارند و به شدت به تایید دیگران نیازمند هستند. اختلال شخصیت مرزی با ناپایداری در روابط، احساسات و هویت مشخص می شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولا ترس شدیدی از رها شدن دارند و به همین دلیل ممکن است رفتارهای کنترلگرانه از خود نشان دهند. اختلال شخصیت خودشیفته با احساس خودبزرگبینی، نیاز به تحسین و عدم همدلی با دیگران مشخص می شود. 
رابطه عاشقانه وقتی تبدیل به زندان روح میشه واقعا دردناکه.
یکی از چیزایی که من یاد گرفتم اینه که وقتی شروع میکنی به چک کردن مداوم پیام های طرف مقابل یا موقعیتش، باید یه لحظه بیاستی و از خودت بپرسی “داری چیکار میکنی؟” من یه دوره اینطوری شده بودم که هر ده دقیقه یه بار گوشی دوستم رو چک میکردم ببینم کجاست. بعد فهمیدم دارم خودمو عذاب میدم.
مورد دیگه اینه که بعضیا فکر میکنن با کنترل بیشتر میتونن رابطه رو نجات بدن. ولی اصلا اینطور نیست. من یه رابطه داشتم که مدام بهم میگفت چطور لباس بپوشم، با کی دوست باشم، کجا برم. آخرش فهمیدم این دیگه عشق نیست، مالکیه.
یه چیز جالب دیگه هم هست: گاهی ما انقدر از دست دادن میترسیم که حاضریم هر اهانتی رو تحمل کنیم. من یه دوستی داشتم که پنج سال تو یه رابطه سمی موند فقط چون میگفت “بدتر از اینم پیدا نمیکنم”. آخرشم خودش فهمید که تنهایی بهتر از این شکنجه بوده.
یه راه ساده برای فهمیدن وابستگی اینه: ببین بدون اون شخص میتونی یه هفته رو با آرامش بگذرونی یا نه. اگه جواب نه باشه، یعنی مشکل داری. من این تست رو انجام دادم و واقعا بهم کمک کرد.
یادت باشه عشق سالم مثل هوای تازه میمونه، نه مثل زنجیر. اگه احساس خفگی میکنی، یعنی یه چیزی اشتباهه.